75 Χρόνια από τη Λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη: Ιστορικά Διδάγματα

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος – Γράφει ο Δρ. Ανδρέας Γ.Μπανούτσος, Ιδρυτής & Πρόεδρος Δ.Σ. ΚΕΔΙΣΑ
Πριν 75 χρόνια, τον Μάιο του 1945 (7 Μαΐου για τους Δυτικούς Συμμάχους-9 Μαΐου για τους Σοβιετικούς) σήμανε η λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (Β’ ΠΠ) στην Ευρώπη με την άνευ όρων συνθηκολόγηση της Ναζιστικής Γερμανίας. Είχε προηγηθεί η κατάληψη του Βερολίνου από τα Σοβιετικά στρατεύματα στις 2 Μαΐου 1945.

Τέσσερις μήνες αργότερα στις 2 Σεπτεμβρίου 1945 παίχτηκε η τελευταία πράξη του δράματος του Β’ΠΠ με την υπογραφή του εγγράφου της άνευ όρων συνθηκολόγησης της Ιαπωνίας επάνω στο θωρηκτό «Μιζούρι»(USS Missouri) στον κόλπο του Τόκιο. Στον Β’ΠΠ έλαβαν μέρος περισσότερα από τριάντα κράτη και στοίχησε τη ζωή 50 εκατομμύριων ανθρώπων. Ο Β’ΠΠ σημαδεύτηκε περισσότερο ίσως από οτιδήποτε άλλο από τα εξής γεγονότα: α) Τις Ναζιστικές θηριωδίες με την μαζική και συστηματική εξόντωση διαφόρων εθνικών, θρησκευτικών, κοινωνικών και πολιτικών ομάδων (Εβραίοι, Σλάβοι, Αθίγγανοι κλπ) στα στρατόπεδα συγκέντρωσης το γνωστό σε όλους μας Ολοκαύτωμα και β) Τη χρήση για πρώτη φορά στην ιστορία πυρηνικών όπλων (Ρίψη της Ατομικής Βόμβας από τις ΗΠΑ στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι-Αύγουστος 1945) η οποία επέσπευσε τη λήξη του Β’ΠΠ (Συνθηκολόγηση Ιαπωνίας) και οδήγησε την ανθρωπότητα στην Πυρηνική Εποχή.

Οι ιστορικοί έχουν ορίσει ως ημερομηνία έναρξης του Β’ΠΠ την 1η Σεπτεμβρίου 1939 όταν η Ναζιστική Γερμανία επιτέθηκε στην Πολωνία και αυτό γιατί η επίθεση αυτή οδήγησε τη Μ.Βρετανία και τη Γαλλία δύο μέρες αργότερα να κηρύξουν τον πόλεμο στη Ναζιστική Γερμανία. Έτσι είχαμε την εμπλοκή στη σύρραξη δύο εκ των παραδοσιακών Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης ενώ δύο χρόνια αργότερα μπήκαν στον πόλεμο η Σοβιετική Ένωση (ΕΣΣΔ) μετά την εισβολή της Ναζιστικής Γερμανίας στο έδαφός της (22 Ιουνίου 1941) και οι ΗΠΑ μετά την επίθεση που δέχθηκαν από τους Ιάπωνες στο Περλ Χάρμπορ (7 Δεκεμβρίου 1941). Οι δύο μεγάλοι συνασπισμοί που πολέμησαν στο Β’ΠΠ ήταν οι λεγόμενες «Συμμαχικές Δυνάμεις» υπό την ηγεσία των «Τριών Μεγάλων» (ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Μ.Βρετανία) και οι «Δυνάμεις του Άξονα» (Ναζιστική Γερμανία, Ιαπωνία και Ιταλία). Μεγάλη συμβολή στη Συμμαχική Νίκη είχε και η Ελλάδα, η οποία επέφερε την πρώτη ήττα των Δυνάμεων του Άξονα κατά τον Β’ΠΠ με την νίκη της (Οκτώβριος 1940-Φεβρουάριος 1941) επί της Φασιστικής Ιταλίας του Μπενίτο Μουσολίνι και την μεγάλη αντίσταση που πρόβαλε στην επέλαση της Γερμανικής Βέρμαχτ τον Μάρτιο-Μάιο του 1941 γεγονός που καθυστέρησε την εισβολή της Ναζιστικής Γερμανίας στην ΕΣΣΔ με αποτέλεσμα να μην επιτύχει o «Κεραυνοβόλος Πόλεμος» (Blitzkrieg) και τελικά να μην καταφέρει να κατακτήσει ο Αδόλφος Χίτλερ την ΕΣΣΔ εντός ολίγων εβδομάδων (όπως προέβλεπε το επιτελικό σχέδιο της Επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα») και να γίνει ο κυρίαρχος της Ευρασίας.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

28η Οκτωβρίου 1940, Ελληνική σημαία , Το ΟΧΙ : Μία μάτια στα όσα συνέβησαν

Βόμβα Μητσοτάκη! Η Ελλάδα μπορεί να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα και στην Κρήτη και αλλού

Μετά το τέλος του Β’ΠΠ και την επακόλουθη έναρξη του Ψυχρού Πολέμου υπήρξε μία τάση σε ορισμένους πολιτικούς και ιστορικούς κύκλους της Δύσης λόγω της ιδεολογικής και γεωπολιτικής αντιπαλότητας με την ΕΣΣΔ να απαξιωθεί η συμβολή της ΕΣΣΔ στη Συμμαχική Νίκη λόγω της φύσης του Σταλινικού καθεστώτος. Η ΕΣΣΔ έχασε 27 εκατομμύρια ανθρώπους κατά τον Β’ΠΠ ένας πολύ βαρύς φόρος αίματος για τον Ρωσικό λαό και τους υπόλοιπους λαούς της πρώην ΕΣΣΔ, ενώ σε επίπεδο πολεμικών επιχειρήσεων κατάφερε καθοριστικές νίκες κατά της Ναζιστικής Γερμανίας (Μάχη του Στάλινγκραντ, Μάχη του Κούρσκ, Μάχη του Βερολίνου). Το 88% των απωλειών της Γερμανικής Βέρμαχτ κατά τον Β’ΠΠ προήλθε από τις πολεμικές επιχειρήσεις στο Ανατολικό Μέτωπο με αντίπαλο τις Ένοπλες Δυνάμεις της ΕΣΣΔ. Επομένως είναι ιστορικά άδικο να υποβαθμίζεται η συμβολή της ΕΣΣΔ στη Συμμαχική Νίκη στο Β’ΠΠ λόγω της ολοκληρωτικής φύσης του κομμουνιστικού καθεστώτος της εποχής εκείνης. Η συμβολή στη Συμμαχική Νίκη είχε να κάνει με τις μεγάλες θυσίες του Σοβιετικού λαού και είναι λάθος να μπαίνουν στην ιστορική συζήτηση περί αποτίμησης της συμμετοχής της ΕΣΣΔ στο Β’ΠΠ τα εγκλήματα του Σταλινικού καθεστώτος.

Ο ιστορικός αναθεωρητισμός δεν ήταν αποτέλεσμα μίας εύλογης ιστορικής έρευνας επαναξιολόγησης των ιστορικών γεγονότων αλλά υπαγορεύτηκε κυρίως από ιδεολογικές και γεωπολιτικές σκοπιμότητες της Δύσης έναντι της ΕΣΣΔ μέσα στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου. Για παράδειγμα αναθεωρητές ιστορικοί αναφέρουν ότι η Ναζιστική Γερμανία και η ΕΣΣΔ ήταν συνυπεύθυνες για την έναρξη του Β’ΠΠ και εστιάζουν την κριτική τους στην υπογραφή του «Συμφώνου μη Επίθεσης» μεταξύ Ναζιστικής Γερμανίας και ΕΣΣΔ (πιο γνωστού ως Συμφώνου Ρίμπεντροπ-Μολότοφ) την 23η Αυγούστου 1939 που είχε ως αποτέλεσμα (σύμφωνα με τον ισχυρισμό τους) την επίθεση της Ναζιστικής Γερμανίας κατά της Πολωνίας και την έναρξη του Β’ ΠΠ. Η κριτική αυτή ωστόσο αγνοεί κάποια ιστορικά δεδομένα. Τα δεδομένα αυτά έχουν να κάνουν με τις προσπάθειες που έκανε η Σοβιετική Διπλωματία αμέσως μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία (30 Ιανουαρίου 1933) να προωθήσει την ιδέα της Συλλογικής Ασφάλειας στην Ευρώπη με τη συμμετοχή των Δυτικών Δυνάμεων (Μ.Βρετανία και Γαλλία) για την από κοινού αντιμετώπιση της Ναζιστικής απειλής. Πρωταγωνιστής σε αυτή την προσπάθεια ήταν ο τότε Σοβιετικός Κομισάριος Εξωτερικών Υποθέσεων Μαξίμ Λιτβίνοφ, τον οποίον απέλυσε ο Ιωσήφ Στάλιν τον Μάιο του 1939 και στη θέση του τοποθέτησε τον Βιάτσεσλαβ Μολότοφ.

Ο λόγος της απομάκρυνσης του Λιτβίνοφ ήταν ότι δεν μπόρεσε να «πείσει» τις Δυτικές Δυνάμεις να συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο Συλλογικής Ασφάλειας έναντι της Ναζιστικής Γερμανίας. Την ευθύνη όμως για την μη επίτευξη της Συλλογικής Ασφάλειας στην Ευρώπη που ενδεχομένως θα απέτρεπε και την έναρξη του Β’ΠΠ την είχαν σχεδόν εξ’ ολοκλήρου οι Δυτικές Δυνάμεις λόγω του ότι δεν ήθελαν για ιδεολογικούς κυρίως λόγους να συνεργαστούν με την ΕΣΣΔ. Ο Στάλιν τότε φοβούμενος ότι η ΕΣΣΔ θα μείνει εκτεθειμένη σε μία επίθεση της Ναζιστικής Γερμανίας εξουσιοδότησε τον Μολότοφ να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις μαζί της και οδηγηθήκαμε τελικά στην υπογραφή του Συμφώνου «Ρίμπεντροπ-Μολότοφ». Αν οι Δυτικές Δυνάμεις είχαν συμφωνήσει να συμμαχήσουν με την ΕΣΣΔ για να αντιμετωπίσουν από κοινού τη Ναζιστική απειλή τότε το Σύμφωνο «Ρίμπεντροπ-Μολότοφ» δεν θα είχε υπογραφεί ποτέ. Είναι σαφές ότι με την υπογραφή του Συμφώνου μη Επίθεσης ο Στάλιν ήθελε να κερδίσει χρόνο για να εξοπλίσει και να προετοιμάσει τη χώρα του για τον αναπόφευκτο, όπως εκτιμούσε, επερχόμενο πόλεμο με τη Ναζιστική Γερμανία.

Επομένως είναι λάθος να θεωρείται από τους αναθεωρητές ιστορικούς η ΕΣΣΔ ως υπεύθυνη μαζί με τη Ναζιστική Γερμανία για την έναρξη του Β’ΠΠ. Η Νίκη κατά των Δυνάμεων του Άξονα στον Β’ΠΠ επιτεύχθηκε χάρη στην αγαστή συνεργασία όλων των Συμμάχων (ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Μ.Βρετανία και λοιπών Συμμαχικών Δυνάμεων) και αυτό είναι ένα ιστορικό γεγονός που δεν πρέπει να λησμονείται παρά την γεωπολιτική αντιπαλότητα που υπάρχει ακόμα και σήμερα μεταξύ της Δύσης και τη Ρωσίας.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ήταν θετική η απόφαση της Ελληνικής κυβέρνησης και προσωπικά του πρωθυπουργού κ.Κυριάκου Μητσοτάκη (καθώς επίσης και άλλων Ευρωπαίων ηγετών) να συμμετάσχει στη μεγάλη παρέλαση που ήταν προγραμματισμένη να διεξαχθεί στη Μόσχα στις 9 Μαΐου 2020 για την επέτειο των 75 χρόνων από τη λήξη του Β’ΠΠ, η οποία τελικά αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας COVID-19. Συμπερασματικά, η επέτειος των 75 χρόνων από τη λήξη του Β’ΠΠ στην Ευρώπη είναι ένα ορόσημο μνήμης και τιμής για τις θυσίες όλων όσων αγωνίστηκαν κατά της λαίλαπας του Ναζισμού και μία ευκαιρία να τονιστούν οι κίνδυνοι που ενέχει ο ιστορικός αναθεωρητισμός και η αναβίωση της Ναζιστικής ιδεολογίας στη σύγχρονη εποχή.