Πεντηκοστή – Αγίου Πνεύματος: Τι γιορτάζει η Εκκλησία

Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, 10 ημέρες μετά την Ανάληψη του Χριστού και 50 ημέρες μετά την Ανάσταση, οι Δώδεκα Απόστολοι ήταν συγκεντρωμένοι σε ένα σπίτι στα Ιεροσόλυμα.

Εκείνη την ημέρα ήταν η εβραϊκή γιορτή της Πεντηκοστής, ημέρα που γιορτάζουν το ότι ο Θεός έδωσε στον Μωυσή τις Δέκα Εντολές στο Όρος Σινά.

Ξαφνικά, ακούστηκε μία δυνατή βροντή στον ουρανό και όλοι είδαν δώδεκα γλώσσες που θύμιζαν φωτιά να κατεβαίνουν από τον ουρανό και να μπαίνουν στο σπίτι όπου βρίσκονταν οι Απόστολοι.

Κάθε μία από τις γλώσσες στάθηκε πάνω από το κεφάλι του κάθε Απόστολου. Κατά τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά, με αυτές τις πύρινες γλώσσες πήρε μορφή το Άγιο Πνεύμα.

Ο λόγος που το Άγιο Πνεύμα εμφανίστηκε με τη μορφή πύρινων γλωσσών ήταν αφενός για να δείξει ότι Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα είναι ομοούσιοι και αφετέρου ότι το κήρυγμα των Αποστόλων έχει διπλή ενέργεια, όπως η φωτιά: να φωτίζει τους πιστούς και να παραδίδει τους άπιστους στο πυρ.

Η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος ήταν η εκπλήρωση της υπόσχεσης που έδωσε ο Χριστός πριν την Ανάληψη.

Το Άγιο Πνεύμα, λοιπόν, στάλθηκε για να φωτίσει τους Αποστόλους και να δυναμώσει το έργο τους.

Έπειτα από την επιφοίτηση, οι Απόστολοι βγήκαν από το υπερώο και άρχισαν να κηρύττουν στους Ιουδαίους που βρίσκονταν στα Ιεροσόλυμα, μιλώντας στον καθένα στη γλώσσα του «για τα θαυμαστά έργα του Θεού».

Ως αποτέλεσμα, έπειτα και από το κήρυγμα του Πέτρου, βαφτίστηκαν εκείνη την ημέρα 3.000 νέα μέλη της χριστιανικής εκκλησίας και κάπως έτσι ιδρύθηκε η Εκκλησία.

Όπως είχε υποσχεθεί ο Χριστός στους Αποστόλους, από τότε το Άγιο Πνεύμα είναι δίπλα στην Εκκλησία, δίπλα στους πιστούς, καθοδηγεί την Εκκλησία και βοηθάει τους ανθρώπους να γνωρίσουν τον Θεό και να μπορέσουν να αγωνιστούν για τη Σωτηρία της ψυχής τους.

Η εορτή της Πεντηκοστής είναι εορτή της Αγίας Τριάδος

Η δωρεά της Πεντηκοστής και ο «έλεγχος» του Αγίου Πνεύματος – Ορθοδοξία News Agency

Την Κυριακή εορτάζουμε την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, δηλαδή, την ημέρα που ήλθε το Άγιο Πνεύμα στους Μαθητές του Χριστού.

Την Δευτέρα εορτάζουμε πάλι την Αγία Τριάδα αφού γνωρίζουμε και πιστεύουμε ότι κοινή είναι η ενέργεια του Τριαδικού Θεού και ποτέ δεν μπορεί να χωρισθεί και να απομονωθεί ένα Πρόσωπο από τα άλλα Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Οι άγιοι Πατέρες για να δώσουν τιμή στο Άγιο Πνεύμα, όρισαν να το εορτάζουμε και κατά την Πεντηκοστή, αλλά και ξεχωριστά τη Δευτέρα.

Σύμφωνα με τη χριστιανική διδασκαλία, το Άγιο Πνεύμα είναι μία από τις τρεις υποστάσεις ή πρόσωπα της Αγίας Τριάδας, δηλαδή του ενός και μοναδικού Θεού, ομοούσιο (δηλαδή μοιράζεται την ίδια ουσία-ύπαρξη) με τον Πατέρα και τον Υιό. Επομένως το Άγιο Πνεύμα είναι Θεός, που «συμπροσκυνείται και συνδοξάζεται» με τον Πατέρα και τον Υιό.

Με αυτή τη βάση, μία ιδιότητα του Αγίου Πνεύματος που αναφέρεται συχνά στην Αγία Γραφή, είναι ότι αποτελεί τη θεία δύναμη που ενέπνευσε τους προφήτες να προφητεύσουν τη γέννηση του Ιησού Χριστού και τα Πάθη του. Εντονότερα ωστόσο παρουσιάζεται το Πνεύμα του Θεού στην Καινή Διαθήκη: Κατά τη Βάπτιση του Χριστού, όπου εμφανίζεται με τη μορφή περιστεριού, ενώ συγχρόνως ακούγεται η φωνή του Θεού-Πατέρα (Θεοφάνια), αλλά και στην Πεντηκοστή ως μία «Θεία Ενέργεια» που εμπνέει τους μαθητές του Χριστού να μιλούν διάφορες γλώσσες. Από τον Ιησού Χριστό το Άγιον Πνεύμα αποκαλείται και Παράκλητος.

Παρόλα αυτά, κάποιοι αρχιερείς, όπως ο Μακεδόνιος, υποστήριξαν από τα πρωτοχριστιανικά ήδη χρόνια ότι το Άγιο Πνεύμα είναι κτίσμα-δημιούργημα του Θεού. Για να τους αντικρούσουν, οι Πατέρες της Εκκλησίας συνεκάλεσαν τη Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδο το έτος 381, στην οποία δογμάτισαν το όγδοο άρθρο του «Συμβόλου της Πίστεως», που αποτελεί την ολοκλήρωση του Τριαδικού Δόγματος: ότι δηλαδή το Πνεύμα είναι «ομοούσιον τω Πατρί και τω Υιώ» και εκπορεύεται μόνο από τον Πατέρα: Μέχρι σήμερα, η Ορθόδοξη εκκλησία δέχεται την εκπόρευση μόνο από τον Πατέρα, ενώ κατά την Καθολική εκκλησία το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και από τον Υιό. Η διαφορά αυτή είναι γνωστή ως filioque (λατ. «και εκ του Υιού»), και κατά την ορθόδοξη άποψη οι Ρωμαιοκαθολικοί υποβιβάζουν με τον τρόπο αυτό το Άγιον Πνεύμα.

Η βιβλική βάση για το θέμα βρίσκεται στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, όπου ο Ιησούς λέγει στους μαθητές λίγο πριν από τη σύλληψή Του: «όταν δε έλθη ο Παράκλητος, ον εγώ πέμψω υμίν παρά του Πατρός, το Πνεύμα της Αληθείας, ό παρά του Πατρός εκπορεύεται, εκείνος μαρτυρήσει περί εμού»(Ιωάν. ιε΄ 26).

Από τη διδασκαλία του Χριστού προέρχεται και το δόγμα ότι το Άγιον Πνεύμα είναι η τρίτη υπόσταση της Αγίας Τριάδας, η οποία συμπληρώνει την έννοια του ενός Θεού. Ο Χριστός είπε: «μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτά εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος», παρουσιάζοντας τα τρία πρόσωπα όμοια και αδιαίρετα ως προς το έργο της σωτηρίας του ανθρώπου.

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΣΤΑ ΑΝΩΓΕΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Το χωριό των εθίμων, του πολιτισμού, του πνεύματος, της μουσικής, της πολιτικής και της απόλυτης σύνδεσης με την αρχαιότητα, τα Ανώγεια, στον ορεινό Ψηλορείτη, είναι ίσως ο μοναδικός τόπος στην Ελλάδα, όπου πρεσβευτές και συνδετήριοι κρίκοι όλων των παραπάνω, είναι οι γυναίκες. Κυρίαρχος ο ρόλος τους σε όλα όσα συνδέουν τον ιδιαίτερο τούτο τόπο με την υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά και όσα συνδέουν το χθες με το σήμερα και τη ζωή με το θάνατο.

Η Πεντηκοστή, η μέρα που κατά την ορθόδοξη πίστη εκπληρώνεται η υπόσχεση του Ιησού Χριστού, αποστέλλοντας το πνεύμα το ‘Αγιο στους ταπεινούς ψαράδες, που γίνονται πλέον ιερείς, πάνσοφοι, κήρυκες ανά την οικουμένη, είναι για τα Ανώγεια, μέρα ιδιαίτερη. Κατά την οποία οι νεκροί τιμώνται από τους ζώντες, η οποία εκφράζεται μέσω της θυσιαστικής τελετουργίας της ορθόδοξης πίστης, με έμφαση στην Αγία Τριάδα και το Άγιο Πνεύμα.

Ο πρωτοπρεσβύτερος π. Ανδρέας Κεφαλογιάννης, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, εξηγεί πως η θυσιαστική τελετουργία άπτεται της προσφοράς από τις γυναίκες του χωριού, οι οποίες «επιμελούνται το καλάθι με τις γλυκοκουλούρες, το τυρί και τα φύλλα από τις καρυδιές, τα οποία καλάθια ευλογούνται, διαβάζονται εντός του ναού και αφιερώνονται στους νεκρούς των οικογενειών». Οι συμβολισμοί μέσα στα χειροποίητα καλάθια αφορούν όλα όσα συνδέουν τη ζωή με το θάνατο. Το τυρί από τους κτηνοτρόφους Ανωγειανούς, οι τρεις γλυκοκουλούρες για την Αγία Τριάδα και τα καρυδόφυλλα για την πικρία του αποχωρισμού ζώντων και νεκρών, πικρία η οποία παραμένει ως αίσθηση στην βιωτή των πενθούντων γυναικών. «Με αυτά τα φύλλα, οι τάφοι καθαρίζονται από τις γυναίκες, με τα ίδια φύλλα στολίζονται οι τελευταίες κατοικίες των νεκρών, μιας και σύμφωνα με την παράδοση μας, είναι η Πεντηκοστή, η μέρα όπου οι ψυχές ξαναγυρνάνε, πενήντα μέρες μετά τη θεία Ανάσταση του Κυρίου, στον κάτω κόσμο. Δεν έχει και τόση αξία να ερμηνεύσουμε από την ορθόδοξη πίστη το συγκεκριμένο στοιχείο της παράδοσης. Αυτό που έχει σημασία, είναι ότι οι ζώντες, οι γυναίκες, οι αδερφές, οι μανάδες, νιώθουν την ανάγκη να περιποιηθούν τους νεκρούς τους και να μοιραστούν με τους συγχωριανούς τους, τιμώντας τη μνήμη όσων δεν ζουν πλέον, με το κέρασμα της γλυκοκουλούρας», ερμηνεύει ο π. Κεφαλογιάννης. Όπως εξιστορεί, τα λουλούδια που ευλογούνται και αυτά στην εκκλησία και κατόπιν πηγαίνουν στο κοιμητήριο, «ομοιάζουν με τη ζωή, την ανθοφορία, τη γέννηση, την ευωδία που κυριαρχεί ως δώρο θεού στους ανθρώπους και αμέσως μετά τη φθορά, το μαρασμό, το τσαλάκωμα, το οποίο επιφέρει ο θάνατος. Είναι λοιπόν άξιο να κατανοήσουμε και ουσιώδες, πως οφείλουμε ως άνθρωποι να εκτιμούμε και να προστατεύουμε όλα όσα στη ζωή μας προσφέρονται. Τα οποία ο θάνατος ναι μεν σημαδεύει, αλλοιώνει, όμως είναι στο δικό μας χέρι να αξιοποιήσουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας».

Στα Ανώγεια, ρωτήσαμε τον πρωτοπρεσβύτερο γιατί οι γυναίκες έχουν τον κυρίαρχο ρόλο σε όλα τα έθιμα είτε ως πρωταγωνίστριες είτε εκ του παρασκηνίου. «Ο λόγος είναι ένας: η γυναίκα φέρει τη ζωή, αυτή κρατά την οικογένεια ενωμένη, είναι η γυναίκα που ντύνει, στολίζει και προετοιμάζει τα μέλη της οικογένειας για την εκτός εστίας επαφή τους με τον υπόλοιπο κόσμο και η γυναίκα είναι το ιερό θυμιατήρι στο οποίο απευθυνόμαστε όλοι μας σε κάθε έκφανση της ζωής μας. Σκεφτείτε ότι ακόμα και για την ορθοδοξία, η πάνω από τους αγίους μας είναι η μητέρα του Χριστού, Παναγία…», απάντησε ο π. Ανδρέας Κεφαλογιάννης. Είναι μάλιστα τόσο σημαντικό το συγκεκριμένο έθιμο για τις Ανωγειανές, όπου αν και για ορισμένα έθιμα διαπιστώνεται μία κάποια, σύμφωνα με τον ιερωμένο, αμέλεια ενίοτε, για το έθιμο της Πεντηκοστής, υπάρχει πολύ σημαντική και ουσιαστική αφιέρωση, επιμέλεια, σεβασμός και μεταλαμπάδευση του στις νέες γενιές.

«Χωρίς ορισμένα έθιμα τα οποία μάλιστα μας έρχονται από πολύ μακριά στο χρόνο, πιστεύουμε πως η ταυτότητα μας ως τόπος και ως Ανωγειανοί ίσως να ξεθωριάζει. Είναι τόσο δύσκολος αλλά και τόσο ευλογημένος ο τόπος της ‘Ανω Γης, των Ανωγείων, που μας απαγορεύεται να μην φυλάξουμε στην κιβωτό της τοπικής μας ιστορίας, έθιμα όπως το συγκεκριμένο», είπε ο π. Κεφαλογιάννης.