Τραγούδια της Επανάστασης του 1821

Τα κλέφτικα τραγούδια δημιουργούνται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και ιδιαίτερα την εποχή που αρχίζει έντονα η δράση των Ελλήνων Κλεφτών.

 Ο λαογράφος και μελετητής του δημοτικού τραγουδιού Νικόλαος Πολίτης, σε έκδοσή του το 1914, κατατάσσει σε κατηγορία αυτό το είδος. Είναι τραγούδια που τα έπλαθαν και τα έλεγαν συνήθως λαϊκοί τραγουδιστές σε πανηγύρια και άλλες εκδηλώσεις, κατά τους χρόνους της δράσης των Κλεφτών.

Πολλά από αυτά αυτοσχεδιάζονταν στα λημέρια τους και τους χρωστάμε τη διαφύλαξη γεγονότων και ανδραγαθημάτων στη διάρκεια της Επανάστασης. Εγκωμιάζουν τα έργα αλλά και διεκτραγωδούν τη σκληρή ζωή τους, αναφερόμενα, τα περισσότερα, σε συγκεκριμένα πρόσωπα και κατορθώματα, αλλά και στα θέματα αυτά γενικά. Κοιτίδα τους υπήρξε η Στερεά Ελλάδα (κατ’ εξοχήν) και η Πελοπόννησος, χωρίς να αποκλείεται και ο υπόλοιπος ηπειρωτικός ελλαδικός χώρος.

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα ακόμη πρόσφατα δημοφιλή κλέφτικα και ιστορικά τραγούδια της Επανάστασης, περιβεβλημένα με τους θρύλους και τα κατορθώματα των Κλεφτών, στην πάροδο του χρόνου υπέστησαν με τη διάδοσή τους πολλές τροποποιήσεις και παραλλαγές, μέχρι ακόμη και τα τέλη του 19ου αιώνα.

Κάτω στου Βάλτου τα χωριά

Το τραγούδι σχετίζεται με τα επακόλουθα των Ορλωφικών (1769-1770). Μετά το αποτυχημένο κίνημα, στο Αιτωλικό οι ξεσηκωμένοι Κλέφτες κατέφυγαν στην επαρχία του Βάλτου με τα πέντε βιλαέτια (Βόνιτσα, Ξερόμερο, Βάλτος, Βλοχός –Αγρίνιο– και Ζυγός – βουνό της Αιτωλοακαρνανίας). Από εκεί ο καθένας γύρισε στο λημέρι του, που το είχε χάσει μετά το αποτυχημένο κίνημα, και αφού ξεσήκωσαν τους κατοίκους τους πέτυχαν να τους δοθεί αμνηστία και να εδραιωθούν στα καπετανάτα τους.

Παιδιά της Σαμαρίνας

Το τραγούδι θυμίζει τη συμβολή των Βλάχων στον Αγώνα, οι οποίοι υπέστησαν διώξεις τόσο για τη συμμετοχή τους στα Ορλωφικά όσο και αργότερα, από τον Αλή πασά. Το 1826, περίπου 150 Βλάχοι από τη Σαμαρίνα και τις γύρω περιοχές, με αρχηγό τον Μίχο Φλώρο, πήραν μέρος στην αντίσταση του Μεσολογγίου. Μετά την ηρωική έξοδο μόνο 33 από αυτούς γλίτωσαν από τη σφαγή.

Έχε γεια καημένε κόσμε

Ο λεγόμενος «Χορός του Ζαλόγγου» αποτελεί ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό ιστορικό και λαογραφικό περιστατικό που συνέβη περί τα τέλη Δεκεμβρίου του 1803, στην κορυφή του όρους Ζάλογγο, και κατέληξε σε ομαδική βρεφοκτονία και αυτοκτονία ορεσίβιων γυναικών της περιοχής του Σουλίου, μετά την περικύκλωσή τους από εκστρατευτικά σώματα του Αλή πασά.

Μάνα μου τα κλεφτόπουλα

Ο σκληρός κόσμος και ο τρόπος ζωής της κλεφτουριάς γίνεται τραγούδι, για να εξιστορήσει έναν προσωπικό καημό.