Χριστιανάρτ’ς, αλλά και Χριστουγενάρτ’ς: Ο Δεκέμβριος είναι εδώ

«Χριστιανάρτ’ς φέρ’ τον κρύον, σαν εκείνον π’ έχ’ το βίον».

Με διάθεση φιλοσοφική πάνω στην έννοια του χρόνου, και διδασκόμενοι από τις καιρικές συνθήκες, το ποντιακό δίστιχο για τον Δεκέμβριο αποκτά και χαρακτήρα γνωμικού.

Ο πρώτος μήνας του (δύσκολου) χειμώνα στον Πόντο, σηματοδοτούσε την αρχή των γιορτών αλλά και την εποχή που οι εξωτερικές δουλειές σταματούσαν, και οι ξενιτεμένοι γύριζαν. Τα κρύα βράδια του χειμώνα, συνήθως, περνάνε μέσα στα σπίτια με «πρωταγωνιστές» τα παρακάθια.

Ο Κ. Τσαντεκίδης, σε άρθρο του στην Ποντιακή Εστία του 1959, περιγράφει το χειμώνα στη Σάντα: τον Νοέμβριο πέφτει το πρώτο χιόνι· τον Δεκέμβριο ο παγωμένος αέρας δημιουργεί χιονοθύελλες, η συγκοινωνία διακόπτεται, τα σχολεία κλείνουν. Τα Φώτα φέρνουν και το αποκορύφωμα του ψύχους.

Στην ποντιακή διάλεκτο ο Δεκέμβριος παίρνει το όνομά του από τη μεγάλη γιορτή της χριστιανοσύνης, τη γέννηση του Χριστού. Στα Κοτύωρα, την Τραπεζούντα, τη Σάντα και τη Χαλδία είναι ο Χριστιανάρτ’ς ή Χριστιενάρτ’ς. Στην Ινέπολη είναι και ο Σαρανταήμερος (από τη νηστεία των 40 ημερών για τα Χριστούγεννα). Στην Κερασούντα και στην Τρίπολη είναι ο Χριστιενάρης και στη Ροδόπολη ο Χριστουγενάρτ’ς.

Έρθαμε ‘ς σον Χριστιανάρ’,
ο Χριστός εγεννέθεν /
τα μήνας γίνταν δώδεκα, ο χρόνος
πα ετελέθεν.

Το… εορτολόγιο του Δεκεμβρίου ξεκινά στις 4 του μήνα με τη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας, της αγίας από τη Μερζιφούντα Αμάσειας του Πόντου. Στις 5 γιορτάζει ο Άγιος Σάββας, από τη Μουταλάσκη του νοτικοδυτικού Πόντου, και στις 6 ο Άγιος Νικόλαος, από τα Πάταρα του δυτικού Πόντου. Τα «Νικολοβάρβαρα», όπως είναι γνωστά, και στον Πόντο αντιστοιχούν σε ημέρες που το ψύχος είναι ιδιαίτερα δριμύ. Η Έλσα Γαλανίδου-Μπαλφούσια στο βιβλίο της Λαογραφικά Πόντου καταγράφει ένα τρίστιχο που έλεγαν στη Μούζενα, στην περιοχή της Αργυρούπολης: «Άε-Βαρβάρα φύσα / Άε-Σάββα χιόντσον / Άε-Νικόλα άνοιξον (ή σκέπασον)».

Στις 9 Δεκεμβρίου γιορτάζει η Αγία Άννα, στις 10 Δεκεμβρίου ο Άγιος Μηνάς, στις 12 ο Άγιος Σπυρίδωνας και στις 15 ο Άγιος Ελευθέριος. Στις 26 Δεκεμβρίου γιορτάζει ο Μανώλης και στις 27 ο Στέφανος.