Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών – Τι είναι;

Το Σύνδρομο Ανήσυχων Ποδιών (Σ.Α.Π.), επίσης γνωστό και ως νόσος του Willis-Ekbom ή σύνδρομο Wittmaack-Ekbom, είναι μια νευρολογική διαταραχή που «χτυπάει» το μυϊκό σύστημα και ιδιαίτερα τους μυς των ποδιών. Όσοι πάσχουν από αυτό, νιώθουν σαν να χτυπά τα πόδια τους ηλεκτρικό ρεύμα όταν ξαπλώσουν, ιδιαίτερα μόλις περάσουν στο στάδιο της χαλάρωσης, λίγο πριν από τον ύπνο. Ουσιαστικά εκδηλώνουν μια υπερκινητικότητα στα πόδια, την οποία δεν μπορούν να σταματήσουν, αφού αυτή η κίνηση τους κάνει να αισθάνονται καλύτερα. Παράλληλα, όμως, τους εμποδίζει από το να απολαμβάνουν νύχτες «ποιοτικού ύπνου» με αρκετά επακόλουθα κατά τη διάρκεια της ημέρας: δυσκολίες στην εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων λόγω κόπωσης, τάση για υπνηλία και προβλήματα συγκέντρωσης.

Το ΣΑΠ έχει αποδοθεί στα ελληνικά και με τις ονομασίες «σύνδρομο ανήσυχων κνημών» και «σύνδρομο ανήσυχων άκρων» (από τον αγγλικό όρο restless leg syndrome).

Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών, που ταλαιπωρεί τις νύχτες όσων πάσχουν αλλά και σε κάθε άλλη δραστηριότητα που απαιτεί πολύωρη ακινησία.
Οι γυναίκες προσβάλλονται συχνότερα από τους άνδρες
Η συχνότητά του αυξάνεται παράλληλα με την ηλικία.
Η συχνότητα εμφάνισης στον γενικό πληθυσμό είναι 10%-15%.
Οι γυναίκες ασθενείς είναι διπλάσιες από τους άνδρες, ενώ είναι πιο συχνό σε ανθρώπους ηλικίας άνω των 40 ετών
Το ΣΑΠ μπορεί να παρατηρηθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμα και στην βρεφική και την παιδική, αν και είναι συχνότερη σε άτομα μέσης ή μεγαλύτερης ηλικίας
Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον ένας στους τέσσερις ή ένας στους τρεις από τους πάσχοντες χρειάζεται θεραπευτική παρέμβαση.
Τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινωθούν με την πάροδο της ηλικίας και να επεκταθούν στα άνω άκρα ή άλλες περιοχές του σώματος.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γυμναστική:11 τρόποι για να κάψετε περισσότερες θερμίδες

Βόμβα Μητσοτάκη! Η Ελλάδα μπορεί να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα και στην Κρήτη και αλλού

Τα παιδιά συχνά παρουσιάζουν περιοδικές κινήσεις των μελών τους στην διάρκεια του ύπνου, αλλά αυτές διαρκούν λιγότερο από 1 min και σπάνια τα αφυπνίζουν.

Η εμφάνιση του συνδρόμου δεν μπορεί να αποδοθεί σε ένα ξεκάθαρο αίτιο. Σε αρκετές περιπτώσεις το πρόβλημα είναι κληρονομικό. Αρκετές γυναίκες εμφανίζουν συμπτώματα κατά την εγκυμοσύνη, τα οποία όμως στις περισσότερες εξαφανίζονται μετά τον τοκετό. Τα συμπτώματα του συνδρόμου μπορεί να εξελιχτούν ή να χειροτερεύσουν κατά την κύηση, ειδικά μετά την 20η εβδομάδα.

Μερικά παιδιά με «πόνους της ανάπτυξης» στην πραγματικότητα έχουν ΣΑΠ. Στα παιδιά, το σύνδρομο έλλειψης προσοχής/υπερδραστηριότητας συνδέεται με συμπτώματα περιοδικών κινήσεων των ποδιών στον ύπνο και ΣΑΠ.

Τα υπεύθυνα γονίδια είναι το χρωμόσωμα 12q, στο χρωμόσωμα 14q, στο χρωμόσωμα 9p, στο χρωμόσωμα 20p, στο χρωμόσωμα 2ρ, στο χρωμόσωμα 16p12.1. Τα υπεύθυνα γονίδια είναι τα MEIS1, BTBD9, PTPRD και MAP2K5, βρέθηκαν να σχετίζονται με σύνδρομο ανήσυχων ποδιών. Ο ρόλος τους στην παθογένεση του συνδρόμου ανήσυχων ποδιών είναι ακόμα ασαφής. Οι περιοδικές κινήσεις των άκρων κατά τον ύπνο σχετίζονται με το γονίδιο BTBD9 στο χρωμόσωμα 6p21.2.

Η ανεπάρκεια σιδήρου στον εγκέφαλο μπορεί να είναι η κυριότερη αιτία του ΣΑΠ. Στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό ασθενών με ΣΑΠ έχει διαπιστωθεί ελάττωση των επιπέδων του σιδήρου και της φερριτίνης και αύξηση της τρανσφερρίνης, ενώ στον ορό τα επίπεδα των παραγόντων αυτών ήταν φυσιολογικά.

Το Σ.Α.Π. συνδέεται άμεσα και με την έναρξη κάποιων άλλων, σοβαρών παθήσεων, γι’ αυτό είναι απαραίτητο να αναφέρουμε στο γιατρό την εκδήλωση οποιουδήποτε συμπτώματος, ειδικά μετά την ηλικία των 30. Σοβαρές διαταραχές που συνδέονται με το Σ.Α.Π. είναι οι εξής:
• Αμυλοείδωση
• Αναιμία
• Ανεπάρκεια βιταμίνης Β12
• Ανεπάρκεια φολικού οξέος ή μαγνησίου
• Ινομυαλγία
• Κάπνισμα σιγαρέττων
• Καφεΐνη
• Μονοκλωνική γαμμοπάθεια
• Μυελοπάθεια ή μυελίτιδα
• Νόσος Lyme
• Νόσος Parkinson
• Οσφυοϊερή ριζοπάθεια
• Ογκοι
• Οινόπνευμα
• Οξεία διαλείπουσα πορφυρία
• Ουραιμία
• Πολυνευροπάθεια (ιδιοπαθής ή οφειλόμενη σε κατάχρηση οινοπνεύματος)
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Σακχαρώδης διαβήτης
• Σύνδρομο Sjogren
• Χειρουργικές γαστρικές επεμβάσεις
• Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
• Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια ή κιρσοί
• Υποθυρεοειδισμός ή υπερθυρεοειδισμός
• Περιφερικά μικροέμβολα χοληστερόλης

Πολλοί παράγοντες, όπως ορισμένα φάρμακα, η χρήση διαφόρων ουσιών (καφεΐνη, αλκοόλ, νικοτίνη κ.ά.), η έλλειψη σιδήρου κ.ά., μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα του ΣΑΠ.
Ορισμένα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών

Μερικά αντιεμετικά (αντιντοπαμινεργικά)
Ορισμένα αντιισταμινικά
Πολλά αντικαταθλιπτικά (τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και SSRIs)
Αντιψυχωσικά και ορισμένα αντισπασμωδικά.
Υπνωτικά φάρμακα, όπως το σύνδρομο στέρησης βενζοδιαζεπινών
Η υπογλυκαιμία έχει βρεθεί ότι επιδεινώνει τα συμπτώματα του συνδρόμου ανήσυχων ποδιών
Η αποτοξίνωση από οπιοειδή έχει συσχετιστεί με την πρόκληση τουσυνδρόμου

Και το πρωτοπαθές και το δευτεροπαθές σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών μπορεί να επιδεινωθεί από τη χειρουργική επέμβαση οποιουδήποτε είδους.
Το υπερβολικό βάρος, η έλλειψη άσκησης, η κατάθλιψη ή άλλες ψυχικές ασθένειες θα μπορούσαν να προκαλέσουν το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών.
Το ΣΑΠ μπορεί να είναι είτε ιδιοπαθές, δηλαδή να το έχουμε εκ γενετής, είτε δευτεροπαθές, δηλαδή να οφείλεται σε διάφορους λόγους, όπως περιφερειακή νευροπάθεια, νεφρική ανεπάρκεια, σιδηροπενική αναιμία ή και να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Συμπτώματα
Το σύνδρομο «ανήσυχων ποδιών» χαρακτηρίζεται από διαταραχές της αισθητικότητας (παραισθησίες/δυσαισθησίες), συνήθως στο ένα ή και τα δύο κάτω άκρα, στη διάρκεια της ανάπαυσης. Στα αρχικά στάδια του συνδρόμου τα συμπτώματα εμφανίζονται μόνο το απόγευμα, το βράδυ ή έπειτα από μεγάλη περίοδο περιορισμού των κινήσεων (π.χ. σε αεροπλάνο) ενώ σε προχωρημένες και σοβαρές μορφές αυτός ο διαχωρισμός μπορεί να μην είναι εμφανής.
Οι ασθενείς περιγράφουν τα συμπτώματά τους σαν «βελονιές και σουβλιές, εσωτερικό κνησμό, ηλεκτροσόκ, ανησυχία, φαγούρα στα κόκαλα, σκουλήκια ή έντομα ή πίεση κάτω από το δέρμα, ανατρίχιασμα, κάψιμο, τράβηγμα, κάτι να σέρνεται ή σαν να τρέχει νερό ή κόλα στις φλέβες», κ.ά. και έχουν ακατανίκητη, ασυναίσθητη, ανάγκη να κινούν συνεχώς τα προσβληθέντα μέλη τους (ακαθισία εντοπισμένη στα πόδια). Αρκετοί ασθενείς περιγράφουν μόνο την εστιακή ακαθισία, χωρίς αισθητικές διαταραχές. Η εστιακή ακαθισία δεν εμφανίζεται σ΄όλη την διάρκεια της ημέρας, αλλά μάλλον κατά περιόδους, και διαρκεί αρκετά λεπτά της ώρας έως ώρες.
Τα συμπτώματα ανακουφίζονται με τις κινήσεις των ποδιών, εντριβές, πίεση, βάδιση ή θερμότητα (λουτρά ή επιθέματα), αλλά συνήθως υποτροπιάζουν όταν οι κινήσεις σταματήσουν. Μερικοί ασθενείς αναφέρουν βελτίωση και όταν αυξάνουν ή μειώνουν τη θερμοκρασία των άκρων και του σώματος με ζεστό ή κρύο μπάνιο. Σχεδόν πάντα οι κινήσεις των ποδιών παρουσιάζονται στη διάρκεια της νύχτας και περιγράφονται από τους γονείς του παιδιού ή την/τον σύντροφο του ασθενούς σαν «κλωτσιές» ή «ανησυχία των ποδιών». Οι κινήσεις αυτές είναι στερεότυπες και τα ρυθμικά τινάγματα των ποδιών/κνημών, τα οποία διαρκούν λιγότερα από 5 δευτερόλεπτα.
Στις πιο ήπιες περιπτώσεις τα συμπτώματα εμφανίζονται μόνο περιστασιακά και μπορεί να αναφέρονται απλά ως ένα δυσάρεστο αίσθημα στα κάτω άκρα την ώρα της κατάκλισης. Στις σοβαρότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα είναι έντονα, διαρκούν περισσότερο και προκαλούν σοβαρή διαταραχή του ύπνου, γεγονός που τελικά μπορεί να οδηγήσει τον πάσχοντα στον ιατρό.
Με την πάροδο του χρόνου (συχνά πολλά έτη) επέρχεται συνήθως προοδευτική επιδείνωση της έντασης των συμπτωμάτων και μείωση του βαθμού ανακούφισης που παρέχει η κινητική δραστηριότητα. Πολλοί ασθενείς επισκέπτονται τον γιατρό τους σε αυτήν τη φάση της νόσου για να ζητήσουν βοήθεια.

Δυσκολίες στην καθημερινή ζωή

Οι πάσχοντες από σύνδρομο ανήσυχων ποδιών μπορεί να παραπονούνται για πολλά προβλήματα στη ζωή τους:
* Διαταραχές ύπνου
* Δεν μπορούν να καθήσουν ακίνητοι
* Παράξενοι πόνοι, στα πόδια και επιθυμία για κίνησή τους
* Κοινωνικές επιπτώσεις (δυσκολία/ανησυχία σε θέατρο, σινεμά, εστιατόρια)
* Προβλήματα με τα μεγάλα ταξίδια με αυτοκίνητο ή αεροπλάνο
* Επιπτώσεις στον σύντροφο στο κρεβάτι

Διάγνωση
Η διάγνωση του συνδρόμου στηρίζεται αποκλειστικά στην αξιοπιστία των συμπτωμάτων που αναφέρει ο ασθενής, καθώς δεν υπάρχει μέχρι σήμερα κάποια ειδική εξέταση για την επιβεβαίωσή της.
Το πρόβλημα είναι ότι η διαταραχή αυτή παραμένει συχνά αδιάγνωστη και τα συμπτώματά της συγχέονται συνήθως με άλλες παθολογικές καταστάσεις, όπως φλεβική ανεπάρκεια, πολυνευροπάθεια, εκφυλιστική αρθροπάθεια της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, νεύρωση, κ.λπ.
Περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με ΣΑΠ αναφέρουν θετικό κληρονομικό ιστορικό, το οποίο είναι και ενισχυτικό στοιχείο για τη διάγνωση.
Υπάρχουν τρεις απλές ερωτήσεις, στις οποίες η καταφατική απάντηση πρέπει να εγείρει υποψίες για σύνδρομο ανήσυχων ποδιών:
1. Έχετε δυσάρεστα συμπτώματα/ανησυχία στα πόδια, που σας δημιουργούν την επιθυμία/ανάγκη να τα κινήσετε;
2. Αυτή η δυσάρεστη αίσθηση/ανησυχία στα πόδια μήπως εμφανίζεται μόνο ή κυρίως όταν ξεκουράζεστε και ανακουφίζεται όταν κινηθείτε;
3. Είναι τα συμπτώματα αυτά χειρότερα κατά τις νυχτερινές ώρες;

Θεραπεία
Σκοπός της θεραπείας στο ΣΑΠ είναι η αντιμετώπιση των ενοχλητικών συμπτωμάτων του συνδρόμου στη διάρκεια του ύπνου ή των περιόδων ακινησίας (όταν ο ασθενής ξαπλώνει, κάθεται, ξεκουράζεται κ.λπ.).
Ως δευτερογενές όφελος προκύπτει η βελτίωση των διαταραχών του ύπνου, της κόπωσης ή της υπνηλίας στη διάρκεια της ημέρας, αλλά και η βελτίωση της λειτουργικότητας και της αποδοτικότητας του ασθενούς τόσο στην εργασία, όσο και στην ικανότητά του να συμμετέχει σε διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες (ταξίδια, θέατρο, εστιατόριο, κ.ά.).
Για την αντιμετώπιση του συνδρόμου είναι εγκεκριμένα δύο φάρμακα που ανήκουν στην οικογένεια των αγωνιστών ντοπαμίνης: η ροπινιρόλη και η πραμιπεξόλη.
Έχει διαπιστωθεί ότι χορήγηση μικρής μόνο δόσης των φαρμάκων αυτών 1-2 ώρες πριν ξαπλώσει ο ασθενής το βράδυ, αρκεί συνήθως για θεαματική βελτίωση μέσα σε μία εβδομάδα από την έναρξη της αγωγής.
Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η ευεργετική επίδρασή τους στα δυσάρεστα αισθητικά και κινητικά συμπτώματα αρχίζει πολύ πιο γρήγορα από ό,τι εθεωρείτο έως τώρα, ενώ ακόμα και πάσχοντες από σοβαρό ΣΑΠ ανακουφίζονται σημαντικά από όλα τα συμπτώματα του συνδρόμου, από την πρώτη κιόλας νύχτα.
H θεραπεία, με φάρμακα δεν αντιμετωπίζει μόνο αυστηρά τα συγκεκριμένα συμπτώματα του ΣΑΠ, αλλά έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει γενικότερα την ποιότητα ζωής των ασθενών αυτών.
Συμπληρώματα για την διόρθωση της ανεπάρκειας των βιταμινών, ηλεκτρολύτες ή σίδηρος μπορεί να βελτιώσουν τα συμπτώματα σε μερικούς ασθενείς.
Η συστηματική άσκηση όχι μόνο προκαλεί μια αίσθηση ευφορίας η οποία έχει αναλγητική δράση και ανακουφίζει από τα συμπτώματα αλλά παρουσιάζει και παρόμοια βελτίωση με αυτή της φαρμακευτικής αγωγής. Οι ποιο πρόσφατες μελέτες μας έδειξαν ότι ο συνδυασμός της άσκησης με την προτεινόμενη φαρμακευτική αγωγή θα μπορούσε να επιφέρει πρόσθετα οφέλη για την υγεία του πάσχοντα και την πορεία της νόσου.

Φυσιοθεραπεία
• Ηπιες ασκήσεις.
• Ζεστά ή κρύα λουτρά ή whirlpool
• Μαλάξεις των μελών
• Δονητική ή ηλεκτρική διέγερση των ποδιών πριν από την κατάκλιση

Το ΣΑΠ μπορεί να έχει περιόδους ύφεσης και σε μερικές περιπτώσεις δεν επανεμφανίζεται, αλλά στην πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι επίμονο και διαρκεί ισόβια.

Πρόληψη
Θεραπεία παραγόντων που πυροδοτούν τις κρίσεις του RLS
Είναι χρήσιμο να γνωρίζετε ότι ορισμένα χάπια που ανήκουν στις κατηγορίες των αντικαταθλιπτικών, των αντιψυχωτικών, των αντιισταμινικών και των αντιεμετικών φαρμάκων μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση. Ο γιατρός πρέπει, λοιπόν, να είναι πλήρως ενημερωμένος για τα φάρμακα που τυχόν λαμβάνετε, ώστε να σας συστήσει τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος.
• Αναιμία
• Αντιϊσταμινικά
• Αντιψυχωσικά
• Αναστολείς διαύλων ασβεστίου
• Αντικαταθλιπτικά (συχνότερα SSRIs και TCAs)
• Διουρητικά
• Καφεΐνη – Αλκοόλ Αυτές οι ουσίες δυσχεραίνουν την κατάσταση και μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα, καθώς δρουν διεγερτικά στο νευρικό σύστημα.
• Στέρηση/διαταραχές ύπνου
• Οινοπνευματώδη
• Φάρμακα κατά της ναυτίας

Προσπαθήστε να αποφεύγετε την πολύωρη ακινησία. Εάν, π.χ., πρόκειται να ταξιδέψετε με αυτοκίνητο, σιγουρευτείτε -ενώ κάθεστε- ότι τεντώνετε πού και πού τα πόδια σας ή κάντε συχνές στάσεις για να διευκολύνετε την κυκλοφορία του αίματος στα άκρα σας.
Το στρες μπορεί να κάνει χειρότερα τα συμπτώματα του συνδρόμου των ανήσυχων ποδιών. Οι τεχνικές χαλάρωσης, όπως γιόγκα και Tai Chi, είναι γνωστό ότι βοηθούν πάρα πολύ.
Υπερβολική άσκηση Ενώ η ήπια μορφή άσκησης μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα, η ασυνήθιστα έντονη άσκηση ενδέχεται να τα επιδεινώσει.

Οδηγίες καθημερινής ζωής για το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών:
1. ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ: η λογική χρήση ήπιων αναλγητικών μπορεί να περιορίσει τα ενοχλητικά συμπτώματα.
2. ΜΠΑΝΙΟ – ΜΑΛΑΞΗ: το ζεστό μπάνιο και το «μασάζ» μπορεί να χαλαρώσει τους μύες των ποδιών
3. ΕΠΙΘΕΜΑΤΑ: ζεστά ή κρύα επιθέματα απαλύνουν τα ενοχλητικά αισθητικά ενοχλήματα.
4. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ: οι τεχνικές διαλογισμού ή yoga μπορεί να διευκολύνουν τη γενική χαλάρωση και να κάνουν ευκολότερο τον νυκτερινό ύπνο.
5. «ΥΓΙΕΙΝΗ ΥΠΝΟΥ»: ήσυχο και άνετο περιβάλλον ύπνου, σταθερότητα στην ώρα κατάκλισης και έγερσης, αρκετός χρόνος ύπνου ώστε να ξεκουράζει επαρκώς.
• Δεν πρέπει να ξεχνάτε ότι η ΚΟΠΩΣΗ επιδεινώνει τα συμπτώματα.
• Η πλήξη, η ανία και η νύστα τις βραδινές ώρες επιδεινώνουν τα συμπτώματα.
• Κρατηθείτε σε εγρήγορση το βράδυ.

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr