Θάνατοι διασήμων – Η ψυχολογία του πένθους

Όταν ένας διάσημος ηθοποιός, τραγουδιστής ή άλλος αγαπημένος καλλιτέχνης φεύγει από τη ζωή, ιδιαίτερα εάν ο θάνατος είναι ξαφνικός και βίαιος και δεν προέρχεται από μακρόχρονη ασθένεια, οι αντιδράσεις του κόσμου είναι ιδιαίτερα έντονες και εκφράζονται πολύ ανοιχτά.

Ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή, όπου τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν βασικό τρόπο μετάδοσης της πληροφορίας αλλά και τρόπο έκφρασης για καθέναν από εμάς, είναι πολύ πιο εύκολο να αποτυπωθούν και να μετρηθούν ποσοτικά αυτές οι αντιδράσεις.

Οι ψυχολόγοι έχουν κάνει απόπειρες να εξερευνήσουν και να κατανοήσουν το συγκεκριμένο φαινόμενο, γιατί δηλαδή επηρεαζόμαστε τόσο βαθιά όταν χάνει τη ζωή του ένα διάσημο πρόσωπο, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι αντιδράσεις του κόσμου αντανακλούν σημαντικά στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίο δομούνται οι σχέσεις με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

Μετά την ανακοίνωση του θανάτου, οι χρήστες εκφράζουν μαζικά τη λύπη τους και τη συμπαράστασή τους, δημοσιεύουν στους προσωπικούς λογαριασμούς τους σχετικές ειδήσεις (π.χ. τραγούδια, αποσπάσματα από ταινίες, στιγμιότυπα), παρά το γεγονός ότι κατά πάσα πιθανότητα κανένας εξ αυτών δεν διατηρούσε προσωπική επαφή με τον εκλιπόντα.

Ο Ρίτσαρντ Χάρις, ειδικός στο πεδίο της Γνωστικής Ψυχολογίας από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κάνσας, έχει μελετήσει εκτενώς το θέμα «ψυχολογία της μαζικής ενημέρωσης», εστιάζοντας συγκεκριμένα στο πώς αντλούμε πληροφορίες από τα Μέσα.

Σύμφωνα με τον ειδικό, είναι σύνηθες φαινόμενο να δημιουργούμε δεσμούς με ανθρώπους που προβάλλονται στα Μέσα κατά τρόπο όμοιο με αυτό που μας συνδέει με τον κοινωνικό μας περίγυρο. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «παρακοινωνική επίδραση» (parasocial interaction). Αυτή η μονόπλευρη σχέση παρατηρείται κατ’ εξοχήν μεταξύ διασήμων και των θαυμαστών τους.

Είναι επόμενο, λοιπόν, όταν το πρόσωπο με το οποίο διατηρούμε αυτή τη «σχέση» φεύγει από τη ζωή να βιώνουμε τρόπον τινά το πένθος.
Ωστόσο, ο Χάρις επισημαίνει ότι το πένθος έπειτα από το θάνατο ενός διάσημου προσώπου διαφέρει σημαντικά από το πένθος που βιώνει κάποιος όταν χάνει ένα συγγενή ή φίλο. «Δεν διαθέτουμε τις κοινωνικές δομές και την κοινωνική υποστήριξη ώστε να πενθήσουμε για έναν άνθρωπο που προβάλλεται στα Μέσα ή για έναν φανταστικό χαρακτήρα», αναφέρει ο ειδικός. Κατά συνέπεια, η δημόσια έκφραση της λύπης μέσω των κοινωνικών δικτύων αποτελεί για πολλούς θεραπευτικό μηχανισμό.

Μάλιστα, αρκετοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι τέτοιου είδους δημόσιες δηλώσεις και τα αρνητικά συναισθήματα που μας διακατέχουν, εάν βέβαια δεν επιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, οδηγούν σε θετικές εκβάσεις. Για παράδειγμα, θάνατοι διασήμων λόγω αυτοκτονίας, εθισμού ή κατάχρησης ναρκωτικών ευαισθητοποιούν τον κόσμο σχετικά με κοινωνικά ζητήματα που αποτελούν ακόμη και σήμερα ταμπού και προωθούν την πληρέστερη ενημέρωση του κόσμου. Επίσης, ο θάνατος ενός διασήμου από κάποια σπάνια ασθένεια αποτελεί συχνά αφορμή να μάθουμε περισσότερα γι’ αυτήν.